“De grootste bedreiging voor onze voedselveiligheid is een verkokerd ontwerpproces”

Adviseur en trainer Wouter Burggraaf van adviesbureau Burggraaf & Partners en Rittal Account Manager Food & Beverage Freddy van de Kolk zijn experts in voedselveiligheid en hygienic design – en zij hebben bovendien een gedeelde overtuiging: “De mate van voedselveiligheid zit al in het ontwerp van productiefaciliteiten ingebakken. Daarom is het belangrijk dat ontwerpers, engineers en eindgebruikers van productiefaciliteiten nauwer samenwerken, ten dienste van onze voedselveiligheid.”

Wouter: “Anno 2018 is voedselveiligheid een absolute prioriteit. Geen enkel farmaceutisch of voedselverwerkend bedrijf wil nog het risico lopen om producten te moeten terugroepen en daarbij imagoschade op te lopen. Met vallen en opstaan hebben regelgevers en producenten richtlijnen voor een optimale hygiëne in productieomgevingen opgesteld. De grote bewustwording ontstond na de babyvoeding contaminatie, inmiddels zo’n vijftien jaar geleden. Maar ook in de periode daarvooor, toen ik werkte voor een grote internationale voedingsmiddelenproducent, zochten we naar mogelijkheden om de reinigbaarheid van randapparatuur van productielijnen te verbeteren. We hebben de belangrijkste producenten van industriële kastsystemen toen gevraagd om voedselveilige behuizingen te ontwikkelen.”

Hygienic Design wordt volwassen

Freddy: “De vraag vanuit de markt heeft tot de ontwikkeling van de eerste Rittal Hygienic Design (HD) producten geleid. Het Rittal HD-productsysteem is daarmee een voorbeeld van vraaggestuurde innovatie. De eerste HD behuizingen zijn destijds vooral ontworpen om eenvoudig reinigbaar te zijn. Zij kregen een hogere IP waarde (IP66/IP69K ) om vocht van buitenaf te weren, ook wanneer een hogedrukreiniger werd ingezet. Deze HD-behuizingen beschikten al over het kenmerkende schuin aflopende dak, de afgeronde profielen, de aan de binnenzijde van de kast geplaatste scharnieren en goed reinigbare sluitingen. Op basis van testresultaten uit het onafhankelijke Duitse Fraunhofer onderzoeksinstituut is het HD productassortiment verder doorontwikkeld en voor vele verschillende toepassingsgebieden geschikt gemaakt. Alle oppervlakken kregen een optimaal reinigbare gladheid (Ra < 0,8 µm), alle naden zijn verdwenen en alle afdichtingen werden van een hygiënisch blauw siliconen materiaal uitgevoerd en uitwisselbaar gemaakt.”

Wouter: “Er komen steeds meer hygienic design producten op de markt. In bijna vijftig richtlijnen voor het hygiënisch verantwoord ontwerpen van productieomgevingen creëerde EHEDG (European Hygienic Engineering and Design Group) een nieuwe standaard voor hygienic industrial design – en een nieuwe groeimarkt voor hygiënische productiemiddelen. Met name de farmaceutische sector en de voedingsmiddelenindustrie vragen om hygienic design oplossingen die de productveiligheid optimaliseren. Maar bij het ontstaan van een fabrieksontwerp zijn vele toeleveranciers betrokken die elk afzonderlijk een deel van de totale infrastructuur ontwerpen en engineeren. De ontwerpers, engineers en werktuigbouwkundigen van deze partijen hebben altijd in de eerste plaats functioneel en kosteneffectief ontworpen. De voedselveiligheid stond niet centraal omdat deze ook samenhangt met het feitelijke gebruik van de productiemiddelen.”

Freddy: “Herkenbaar. Wij zien vaak dat onze Rittal HD producten vaak pas door installateurs en paneel- en machinebouwers worden toegepast wanneer de eindklant daar uitdrukkelijk om vraagt. Maar soms weet de eindklant niet welke HD-oplossingen beschikbaar zijn en welke toegevoegde waarde zij bieden. Denk daarbij aan extra tijdwinst en duurzaamheid doordat HD-behuizingen met minder reinigingsmiddelen sneller reinigbaar zijn, waardoor productie-onderbrekingen kunnen worden geminimaliseerd. En om te kunnen beoordelen waar het gebruik van hoogwaardige HD-behuizingen zinvol is moeten ontwerpers en engineers weten hoe en waar de producten in de productieomgevingen van de klant worden ingezet.”

Wouter: “Zij moeten er nog aan wennen om tijdig hygiëne-gerelateerde vragen te stellen. Voor welke toepassing wordt deze installatie ingezet? Welke producten gaan straks over die productielijn? In welke productiezone worden de technieken toegepast? Welke hygiëne-eisen zijn van toepassing en hoe wordt de installatie gereinigd? Bij het ontwerpen van de elementen die in een contaminatie-gevoelige omgeving terechtkomen moeten ontwerpers en engineers vroegtijdig rekening houden met het gebruik. Als dat betekent dat duurdere materialen moeten worden ingekocht, dan moet daarvoor de nodige financiële ruimte worden geboden.”

Belang van goede ketencommunicatie

Freddy: “Daarvoor is vooral een intensief overleg tussen de engineer en de kwaliteitsmanager bij de eindklant nodig, want die heeft het overzicht. Rittal biedt inmiddels oplossingen in de vorm van kastsystemen en toebehoren voor elk type productieomgeving aan, van de contactzone en de omringende spatzone tot de facilitaire IT-omgeving. Met het oog op de voedselveiligheid voor de consument moet de herkomst van alle geproduceerde levensmiddelen en farmaceutische producten traceerbaar zijn – dat vraagt om betrouwbare IT-infrastructuren. En omdat zowel de HD-kasten als de IT-infra producten van Rittal deel uitmaken van hetzelfde allesoverkoepelend Rittal productassortiment (The System) zijn alle systeemtoebehoren onderling uitwisselbaar en worden voorraadkosten geminimaliseerd. Ook kan een bestaande behuizing eenvoudig door een HD-behuizing worden vervangen. Voor elke toepassingsgebied is er wel een passende oplossing.”

Wouter: “Toch is en blijft het voedselveilig ontwerpen en samenstellen van productieomgevingen een complex werkveld. De Rittal Hygienic Design systeemproducten bieden een betrouwbare standaard en veel configuratiemogelijkheden. Toch blijft dit werkveld tot op zekere hoogte ook altijd maatwerk, want bacteriële besmettingen ontstaan vaak op de meest onverwachte plaatsen in de voedselverwerking en elke productieomgeving is uniek. Voor omgevingen waarin uitsluitend droge producten worden verwerkt gelden andere eisen dan voor processen die nat gereinigd worden. Ook ontstaan vaak onverwachte risico’s wanneer nieuwe product- of procesvariaties worden ingevoerd. Optimale hygiëne en voedselveiligheid is vooral gebaat bij een goede communicatie tussen ontwerpdisciplines en een brede kennis van besmettingsrisico’s. Op de online platformen van EHEDG en SafeFoodFactory delen experts uit alle vakdisciplines van de procesindustrie steeds vaker hun kennis en meningen over voedselveiligheid en hygienic design. Dat is een goede ontwikkeling. Door met elkaar een actieve dialoog aan te gaan voorkomen we dat ontwerpprocessen verkokeren en houden we elkaar scherp vanuit een gedeeld belang: een optimale voedselveiligheid.”