Het best bewaarde geheim in een Rittal kast: remote Lototo

Remote oplossing voor het veiligstellen van machines voor onderhoudswerkzaamheden

Een aantal jaar geleden introduceerden Aart van Ginkel, Paul Hoogerkamp en Pouw Jongbloed een remote oplossing voor het veiligstellen van machines of installaties in het kader van onderhoud. Een uniek concept waarvan op dit moment de eerste varianten worden samengebouwd in de eigen werkplaats in Gaanderen. Om uiteindelijk te komen tot een marktrijpe oplossing, is de afgelopen jaren intensief samengewerkt met verschillende leveranciers. Hieronder ook Rittal voor de omkasting.

In het verleden werd voor gevaarlijke en ook niet-elektrische werkzaamheden aan machines of installaties een schakelaar toegepast om de volledige energie vrij te schakelen. De bekende ‘werkschakelaar’. Ook werd wel gebruik gemaakt van een alternatief in de stuurstroom om een niet-gegarandeerde energievrije afschakeling te bewerkstelligen. Bijvoorbeeld mechanische werkzaamheden aan een pers. Dat deze oplossing uiteindelijk toch niet voldeed, blijkt uit de vele dodelijke ongelukken en/of zware verminkingen die het gevolg waren van een aantal veel voorkomende – en niet tijdig ontdekte – fouten of storingen; vooral in de stuurstroom. Dit alternatief met schakelen in de stuurstroom is door de NEN 1010 inmiddels niet meer toegelaten

Met de komst van de Machinerichtlijn in 1992 is de oplossing voor het schakelen in de stuurstroom niet langer toegestaan zonder eerst een uitgebreide risicobeoordeling te doen. En ook dan geldt hij voor slechts een beperkt aantal werkzaamheden. Zo is bijvoorbeeld het uitlijnen van een motor of het uitwisselen van een koppeling van een motoraangedreven pomp met deze ‘veiligheidsmaatregel’ niet meer toegelaten. Om de machine of installatie echt veilig te stellen voor het uitvoeren van onderhoud, zijn aanvullende maatregelen nodig die de machine of installatie zowel stroomloos maken áls een elektrische scheiding realiseren. Dit laatste is mogelijk door bijvoorbeeld het trekken van mespatronen in de betreffende voedingsleiding van de motor.

Hier treedt echter het nadeel op dat deze werkzaamheden alleen mogen worden uitgevoerd door medewerkers met een elektrotechnische aanwijzing in het kader van het Arbo-besluit. Oók wanneer het gaat om mechanisch onderhoud. Met andere woorden: er is gespecialiseerd – extra – personeel nodig om een machine of installatie elektrisch veilig te stellen voor het uitvoeren van onderhoud. In een tijd van personeelsschaarste is dit een serieuze bottleneck voor veel bedrijven en voor sommigen de reden om deze regelgeving te negeren. Met alle gevolgen van dien.

Remote Lototo

Een oplossing voor bovenstaande problematiek is ontwikkeld door de drie pioniers Aart van Ginkel, Paul Hoogerkamp en Pouw Jongbloed. Met ieder zijn eigen specialisme, startten zij een kleine tien jaar geleden met de ontwikkeling van ‘Remote Lototo’: Remote Lock Out, Tag Out, Try Out. Met deze oplossing maakt de gebruiker via een eenvoudige werkschakelaar in de stuurstroom in minder dan vijf seconden een gecontroleerde en veilige scheiding mogelijk. Dit zonder de noodzaak van specialistische elektrotechnische handelingen zoals het trekken van mespatronen. Dit betekent dat iedereen –ook mensen met een niet-elektrotechnische achtergrond – hiermee een machine of installatie verantwoord kan veiligstellen voor het uitvoeren van werkzaamheden; zelfs in een ATEX-omgeving.

Schakelen en scheiden

De werking van de oplossing berust op een speciale besturing die ongevoelig is voor fouten of storingen en altijd leidt tot een veilige situatie waarbij scheiding van de hoofdstroom continu is gewaarborgd. De bediening ervan gebeurt op afstand (wel bekabeld) en met een zeer lage stuurstroom waardoor de oplossing ook geschikt is voor gebruik in ATEX-omgevingen. Uiteraard is de machine of installatie na afloop van de werkzaamheden ook eenvoudig weer gecontroleerd veilig in te schakelen.

De Remote Lototo unit onderscheidt zich daarbij van conventionele oplossingen door het feit dat hij schakelt, scheidt én voortdurend de scheiding en afschakeling bewaakt. Eventuele component falen, fouten of (net)storingen worden tijdig gedetecteerd om gevaarlijke situaties te voorkomen. Detectie gebeurt onder meer op basis van een uitgebreide test om de elektromagnetische immuniteit van deze stuurstroomkring te garanderen.

Geheim van de smid

Ondanks het eenvoudige gebruik van Remote Lototo is de achterliggende software dat allerminst. Hier ligt dan ook het spreekwoordelijke ‘geheim van de smid’ besloten. Aart van Ginkel is het brein achter de software en geeft aan: “De complexiteit ligt onder meer in het feit dat werkelijk íedere (on)denkbare fout die kan optreden bij het veilig af- en inschakelen van een installatie, is ondervangen. Hiervoor is voortdurend de ‘wat-als’ vraag gesteld: áls er een fout optreedt, hoe weet je dan zéker dat je deze op de juiste wijze detecteert? En welke fouten kunnen mogelijkerwijs optreden onder welke omstandigheden en leiden dan tot ongecontroleerde en dus gevaarlijke situaties?”

Om iedere Remote Lototo oplossing nauwkeurig af te stemmen op de betreffende applicatie, wordt gebruik gemaakt van een interne database waarbij de benodigde varianten kunnen worden ingesteld; bijvoorbeeld koppeling met stilstandsbewaking van een motor of een hekbewaking. Al deze informatie ligt veilig opgeslagen tot het tijdstip dat octrooi is verleend. Bij eventuele calamiteiten met de drie ontwikkelaars kan de oplossing toch verder worden vermarkt.

Naar de praktijk – samenwerken met Rittal

Met de zojuist genoemde eigenschappen, zijn toepassingen vooral te vinden bij installaties waarbij de bediening van de werkschakelaar zich op relatief grote afstand van de elektrische bedrijfsruimte of het besturingspaneel bevindt. Hierbij valt te denken aan waterzuiveringen, gemalen en aan beweegbare bruggen of sluizen. Maar ook bij bediening door niet elektrotechnici en voor werkschakelaars die zich in een ATEX-omgeving bevinden. Om tot een daadwerkelijke toepassing te komen, is het echter wel noodzakelijk om de technisch bewezen oplossing door te ontwikkelen tot een marktrijp product dat tegen acceptabele kosten is te produceren.

In het ontwikkelingstraject richting een seriematig product is daarom al in de beginfase uitgegaan van het gebruik van standaard componenten waarvan de hoge veiligheidsgerelateerde betrouwbaarheid bewezen is. Zo voldoen de componenten bijvoorbeeld aan UL, CSA, CE en CCC en zijn daarmee tevens wereldwijd inzetbaar. Paul Hoogerkamp: “De veiligheids-PLC van Pilz is zo’n gecertificeerd standaard component waarbij de interne opbouw voor de ontwikkelaars van Remote Lototo geen enkel geheim meer heeft.”

Omkasting

Specifiek voor de omkasting werd de hulp van Fred te Pas, accountmanager van Rittal, ingeroepen. Hiervoor hadden de ontwikkelaars verschillende redenen. Ten eerste voldoen de Rittal kasten aan eisen die wereldwijd gelden. Dit betekent dat in de werkplaats in Gaanderen geen testen en beproevingen meer nodig zijn om de kwaliteit van de kast en de inrichting aan te tonen. Tevens levert het bedrijf naar wens de bijbehorende bedieningspanelen in uiteenlopende typen met bijbehorende specificaties en bouwt deze in of aan. Daarbij heeft Rittal wereldwijd vertegenwoordigingen wat betekent dat alle kastgerelateerde vragen en eventuele problemen direct ter plaatse en in de eigen taal zijn op te lossen. In het geval van de drie ontwikkelaars met hun werkplaats in Gaanderen, is de Rittal vestiging in Zevenaar praktisch letterlijk ‘om de hoek’.

Pouw Jongbloed: “De Remote Lototo oplossing kan als losse unit, dus modulair worden toegevoegd aan de besturingskast van de klant. Omdat alle Rittal kasten gebaseerd zijn op hetzelfde platform, is het combineren van kasten en het voorzien van uiteenlopende toebehoren geen probleem.”

Ondersteuning

Minstens zo belangrijk is dat Rittal maximale ondersteuning biedt bij de realisatie van klantspecifieke oplossingen. Pouw Jongbloed: “Rittal heeft ons kasten beschikbaar gesteld en met ons meegedacht over het type kast en de inrichting ervan. Zij hebben immers de ervaring en kunnen het beste aangeven welke interieurbouw het meest geschikt is. Tevens zijn we door hen behoed voor het onnodig boren van gaten in de kastwanden. Ook hebben zij aangegeven op welke manier we het beste koppelingen tot stand kunnen brengen tussen het besturings- en vermogensdeel en hoe de kasten bijvoorbeeld ook in een ATEX-omgeving zijn toe te passen. Een optimale samenwerking in een open verstandhouding heeft bijgedragen aan onze doelstelling om met deze modulaire opbouw de wereld een stukje veiliger te maken.”

Toekomst

Op dit moment loopt de serieproductie aan en wordt voor een klant een unit samengebouwd met een vermogen van meer dan 100 kW. Verder wordt een variant ontwikkeld die geschikt is voor de Noord-Amerikaanse markt (OSHA-compliant) en loopt er een octrooiaanvraag. De unit is eveneens door een onafhankelijke keuringsinstantie (DEKRA) geëvalueerd. Paul Hoogerkamp: “De wereld staat niet stil en door innovaties worden ook steeds nieuwe risico’s geïntroduceerd. Wanneer de octrooiaanvraag is goedgekeurd, kunnen we ook andere partijen helpen om met het Remote Lototo principe de veiligheid te verbeteren en mogelijk ook andere landen om hun norm- of wetgeving aan te passen.”

Meer informatie: www.remotelototo.nl